جنایت جنگی در دل زمین فوتبال؛ بمباران چوار از چشم جهانیان دور نمی‌ماند

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ایلام، در طول تاریخ، بشر همواره با فجایع ناشی از جنگ و خشونت مواجه بوده است، اما برخی وقایع به دلیل ماهیت هدفمند و عامدانه خود علیه غیرنظامیان، در زمره دردناک‌ترین و عبرت‌آموزترین تجربه‌های بشری قرار می‌گیرند. حادثه بمباران زمین فوتبال چوار در استان ایلام، نمونه‌ای تلخ و روشن از چنین فجایعی است؛ واقعه‌ای که نه تنها نشان‌دهنده بی‌رحمی مطلق در جریان جنگ است، بلکه یادآور نقض آشکار اصول بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه و جنایات علیه بشریت می‌باشد. در تاریخ 23 بهمن‌ماه 1365، زمانی که جوانان و کودکان در یک مسابقه فوتبال کاملاً غیرنظامی مشغول شادی و ورزش بودند، جنگنده‌های رژیم بعث عراق، بدون هرگونه هدف نظامی، این مکان را به صورت مستقیم هدف حمله قرار دادند. این اقدام نه تنها جان شمار زیادی از افراد بی‌دفاع را گرفت، بلکه عمق فاجعه انسانی و اخلاقی جنگ را به جهانیان نشان داد.

ماهیت این حمله و انتخاب یک مکان ورزشی به‌عنوان هدف، با هیچ منطق نظامی قابل توجیه نیست و به روشنی بیانگر عمدی بودن آن است. فقدان حضور نیروهای نظامی در محل حادثه، شیوه اجرا، زمان وقوع و نوع هدف‌گیری، همگی مؤلفه‌هایی هستند که این جنایت را در زمره بارزترین مصادیق نقض حقوق بین‌الملل قرار می‌دهد. مطابق کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو و پروتکل‌های الحاقی، حمایت از جان غیرنظامیان در زمان مخاصمات مسلحانه امری الزام‌آور است و اقدام علیه آنان، مشمول تعقیب و مجازات بین‌المللی می‌شود. از این رو، این فاجعه تاریخی نه تنها یک خطای جنگی ساده نبود، بلکه یک جنایت جنگی آگاهانه و سازمان‌یافته علیه بشریت به شمار می‌رود.

با گذشت نزدیک به چهار دهه از وقوع این حادثه، ضرورت پیگیری حقوقی و قضایی آن بیش از پیش آشکار شده است. مسئولیت مستقیم رژیم بعث عراق و نقش پشتیبانی مؤثر کشورهای ثالث، از جمله ایالات متحده آمریکا، نشان می‌دهد که وقوع چنین جنایتی بدون حمایت مالی، تسلیحاتی و اطلاعاتی خارجی امکان‌پذیر نبوده است. از این منظر، عدالت و حقوق بین‌الملل ایجاب می‌کند که نه تنها مرتکبان مستقیم، بلکه دولت‌های حامی نیز در معرض پاسخگویی قرار گیرند و هیچ توجیه سیاسی یا ادعای عدم مداخله مستقیم، حق قربانیان را پایمال نکند.

پیگیری این پرونده توسط مرکز وکلای قوه قضاییه، با اخذ وکالت از خانواده‌های شهدا و مجروحان و جمع‌آوری دقیق اسناد و شواهد، نشان‌دهنده اهتمام جدی دستگاه قضایی ایران به احقاق حقوق قربانیان، ثبت یک جنایت آشکار در حافظه حقوقی ملی و بین‌المللی و مقابله با بی‌کیفرمانی است. برگزاری دادگاه در محل وقوع جنایت، تأکید بر عدالت ترمیمی و تکریم کرامت انسانی خانواده‌های آسیب‌دیده و رعایت کامل اصول آیین دادرسی، همه مؤلفه‌هایی هستند که این پرونده را فراتر از یک اقدام حقوقی صرف، به یک الگوی انسانی و اخلاقی در عرصه عدالت تبدیل کرده‌اند.

بدین ترتیب، حادثه چوار نه تنها بخش تاریکی از تاریخ جنگ ایران و عراق را بازگو می‌کند، بلکه یادآور این حقیقت است که جنایات علیه غیرنظامیان، هرچقدر هم که زمان بگذرد، قابل بخشش نیست و مسیر احقاق حقوق قربانیان، همواره باید به عنوان یک وظیفه حقوقی و انسانی دنبال شود. این مقدمه، پیش‌درآمدی است بر بررسی دقیق، حقوقی و جامع آنچه در زمین فوتبال چوار اتفاق افتاد و تلاش بی‌وقفه برای عدالت، حقیقت و ثبت تاریخی این جنایت.

حسن عبدلیان پور در مورد برگزاری دادگاه رسیدگی به جنایت حادثه چوار گفت: بمباران زمین فوتبال شهرستان چوار در استان ایلام در تاریخ 23 بهمن‌ماه 1365، یکی از روشن‌ترین و دردناک‌ترین وقایع علیه غیرنظامیان در دوران دفاع مقدس است. این حادثه در جریان برگزاری یک مسابقه کاملاً غیرنظامی فوتبال میان تیم منتخب جوانان ایلام و تیم باشگاه چوار و در حدود دقیقه 55 مسابقه رخ داد؛ زمانی که جنگنده‌های رژیم بعث عراق، بدون وجود هرگونه هدف یا ضرورت نظامی، زمین فوتبال را به‌طور مستقیم هدف قرار دادند. در نتیجه این حمله عامدانه، جمعی از کودکان، نوجوانان، جوانان ورزشکار و تماشاگران بی‌دفاع به شهادت رسیده یا مجروح شدند.

رد ادعای خطای جنگی و احراز عمدی بودن حمله

رئیس مرکز وکلای قوه قضاییه گفت: ماهیت این واقعه، از حیث زمان، مکان، شیوه اجرا و نوع هدف، نشان می‌دهد که بمباران زمین فوتبال چوار نه یک خطای جنگی، بلکه اقدامی آگاهانه و هدفمند علیه غیرنظامیان بوده است. فقدان هرگونه حضور نظامی در محل حادثه و انتخاب یک مکان ورزشی به‌عنوان هدف حمله، این جنایت را در زمره بارزترین مصادیق نقض اصول بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه قرار می‌دهد؛ اصولی که هدف اصلی آنها حمایت از جان غیرنظامیان در جریان مخاصمات مسلحانه است.

وی گفت: بر اساس همین ماهیت حقوقی، این اقدام نقض آشکار اصول تفکیک میان اهداف نظامی و غیرنظامی، تناسب و احتیاط در حملات نظامی محسوب می‌شود و مطابق کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو و پروتکل‌های الحاقی، واجد وصف جنایت جنگی و نقض قواعد آمره حقوق بین‌الملل است. بدیهی است که چنین جنایاتی، نه مشمول مرور زمان می‌شوند و نه می‌توان با توسل به ادعا‌های سیاسی یا امنیتی، مسئولیت مرتکبان آن را نادیده گرفت.

مسئولیت دولت مباشر و نقش حمایت خارجی

عبدلیان پور گفت: در کنار مسئولیت مستقیم رژیم بعث عراق به‌عنوان مباشر این جنایت، بررسی اسناد و مستندات موجود در پرونده نشان می‌دهد که این حمله بدون حمایت مؤثر خارجی امکان‌پذیر نبوده است. نقش ایالات متحده آمریکا در ارائه حمایت‌های مالی، تسلیحاتی و به‌ویژه اطلاعاتی، از جمله از طریق هواپیما‌های آواکس و سامانه‌های ماهواره‌ای شناسایی، به‌طور مستند احراز شده و این حمایت‌ها به‌صورت مستقیم در تقویت توان عملیاتی رژیم بعث و تسهیل حملات علیه اهداف غیرنظامی مؤثر بوده است.

تحقق مسئولیت بین‌المللی دولت حامی

وی ادامه داد: بر پایه اصول مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و رویه‌های قضایی تثبیت‌شده بین‌المللی، ارائه چنین حمایت مؤثری به دولت مرتکب، می‌تواند موجب تحقق مسئولیت بین‌المللی مشترک برای دولت حامی شود. از این منظر، دولت ایالات متحده آمریکا نمی‌تواند با ادعای عدم مداخله مستقیم، از پاسخگویی در قبال نتایج اعمال غیرقانونی دولت متبوع خود مصون بماند، به‌ویژه آنکه موضوع، ارتکاب جنایت جنگی علیه غیرنظامیان است.

مبنای ورود دستگاه قضایی و آغاز پیگیری حقوقی

وی گفت: در پاسخ به این ضرورت حقوقی و با اتکا به مطالبه صریح مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم پیگیری و عدم رها کردن عاملان این‌گونه جنایات، مرکز وکلای قوه قضاییه پس از گذشت 39 سال از وقوع این فاجعه، پیگیری حقوقی منسجم و هدفمند این پرونده را در دستور کار قرار داد. در این راستا، با اخذ وکالت از خانواده‌های شهدا و مجروحان و پس از گردآوری دقیق اسناد و ادله، دادخواست مطالبه خسارت‌های مادی، معنوی و تنبیهی به طرفیت دولت ایالات متحده آمریکا و 73 نفر از مقامات آن کشور، به نمایندگی از 30 نفر از خانواده‌های آسیب‌دیده، در شعبه 55 دادگاه حقوقی بین‌المللی تهران مطرح شد.

وی افزود: یکی از مهمترین خصوصیات این سلسله دادگاه‌ها اقدامی ویژه جهت ابلاغ واقعی اوراق، احضاریه ها، ابلاغ‌ها و اخطار‌های قضایی بوده است بطوری که برای مثال نسخه ثانی اخطار و ابلاغ تسلیم شده به مقامات آمریکایی به امضای خواندگان در پرونده مضبوط و قابل رویت و مشاهده است. کما اینکه نسخه ثانی ابلاغ مربوط به رئیس مهور آمریکا با همکاری وزارت امور خارجه از طریق دفتر حافظ منافع ایران در ایالات متحده آمریکا به کاخ سفید ابلاغ شده و در پرونده موجود. است طبعا این نقطه روشن و طلایی و مراعات کامل اصول و آیین دادرسی ست که در آینده قابلیت طرح دعوی در محاکم بین المللی و استیفای حقوق مظلومان این حادثه تلخ را بدون شک و شبهه‌ای با مراعات نظامات دقیق حقوق داخلی و حقوق بین الملل به لحاظ تشریفات قانونی محقق می‌کند.

ملاحظات انسانی و عدالت ترمیمی در دادرسی

عبدلیان پور گفت: گرچه رسیدگی به این پرونده مطابق تشریفات قانونی در تهران باید انجام می‌پذیرفت، اما به دستور رئیس قوه قضاییه و در راستای عدالت ترمیمی و تکریم کرامت انسانی خانواده‌های شهدا و آسیب‌دیدگان، جلسه علنی دادگاه در شهر ایلام و در محل وقوع جنایت برگزار شد. این اقدام، افزون بر جنبه حقوقی، واجد پیام انسانی و اخلاقی روشنی بود و امکان شنیده‌شدن مستقیم صدای قربانیان را در فرآیند دادرسی فراهم کرد.

صیانت از بیت‌المال و مسئولیت حرفه‌ای وکلا

وی همچنین گفت: در جریان این رسیدگی، تمامی اقدامات مرتبط با دادرسی، از جمله برگزاری دادگاه، دعوت و اسکان خانواده‌های معزز شهدا، در راستای صیانت از اموال عمومی و احترام به اعتماد عمومی به‌طور کامل توسط مجموعه وکلای مرکز وکلای قوه قضاییه انجام شد.

وی در پایان گفت: رسیدگی قضایی به پرونده بمباران زمین فوتبال چوار، صرفاً ناظر بر یک واقعه تاریخی نیست، بلکه اقدامی حقوقی برای مقابله با بی‌کیفرمانی، احقاق حق قربانیان و ثبت یک جنایت آشکار در حافظه حقوقی ملی و بین‌المللی است. این مسیر، یادآور آن است که جنایات علیه غیرنظامیان نه قابل بخشش‌اند و نه در گذر زمان به فراموشی سپرده خواهند شد.

انتهای پیام/