به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، زندگی نوجوانان امروز با فناوریهای دیجیتال و فضای مجازی گره خورده است. تلفنهای هوشمند، شبکههای اجتماعی، بازیهای آنلاین و پیامرسانها نهتنها ابزار سرگرمی، بلکه بخشی از هویت، ارتباطات و حتی آموزش نوجوانان هستند.
بر خلاف نسلهای پیشین، نوجوان امروز بخش قابل توجهی از تجربههای اجتماعی، عاطفی و شناختی خود را در محیط مجازی کسب میکند. محیطی که هم میتواند فرصتساز و هم آسیبزا باشد، این همزیستی فرصت و انگیزه، موضوع «نوجوان و فضای مجازی» را به یکی از مهمترین دغدغههای خانوادهها، نظام آموزشی و نهادهای اجتماعی تبدیل کردهاست.
فضای مجازی ذاتاً پدیدهای منفی یا مثبت نیست بلکه نحوه استفاده از آن تعیین کننده پیامدهای آن است. اینترنت امکان دسترسی سریع به دانش، ارتباط با همسالان، مهارتهای جدید و حتی بروز خلاقیت را فراهم کرده است اما در حال حاضر، نوجوانان با آموزش صحیح و عینی آگاهانه نمیتوانند در معرض آسیبهای جدی فضای مجازی قرار گیرند.پژوهشهای جهانی نشان میدهند که استفاده بیرویه و بدون مهارت از رسانههای دیجیتال میتوانند سلامت روان، تجربه، روابط و مسیر رشد اجتماعی نوجوانان را با چالش روبهرو کند.
یکی از مهمترین چالشهای نوجوانان در فضای مجازی، اعتیاد به اینترنت و شبکههای اجتماعی است. اعتیاد دیجیتال به حالتی گفته میشود که فرد کنترل زمان و استفاده از فضای مجازی را از دست میدهد و نبود آن باعث بیقراری یا خشم میشود.بسیاری از افراد بدون اینکه خود متوجه شوند، ساعت های طولانی را در شبکه های اجتماعی، دیدن ویدئوهای کوتاه یا بازی های آنلاین میگذرانند. فعالیتهایی که بهتدریج جای واقعی مطالعه، ورزش و حتی خواب سالم را میگیرند و پیامدهایی مانند افت تحصیلی، انزوا و ناپایداری هیجانی به دنبال دارد.
نوجوانان در فضای مجازی با اخبار جعلی، شایعات و اطلاعات نادرست مواجه میشوند، فضای مجازی پر از محتواهایی است که بدون راستیآزمایی منتشر میشوند و بهسرعت وایرال میگردند. نوجوانان به دلیل کنجکاوی بالا و اعتماد بیش از حد به منابع آنلاین، بیش از سایر گروهها در معرض خطر این اطلاعات قرار دارند و ممکن است مسیر زندگی نوجوان را به طور نادرست تحت تأثیر قرار دهد.
ایجاد بحران هویت با استفاده نادرست از فضای مجازی
انباشت این اطلاعات نادرست و مقایسه دائمی خود با دیگران در شبکه های اجتماعی، زمینه ساز بحران هویت در نوجوانان می شود. نوجوان در مرحلهای از زندگی قرار دارد که در حال شکل دادن به خود است، اگر این روند بهجای مدرسه ، جامعه واقعی و خانواده تحت تأثیر الگوریتمها، اینفلوئنسرها و تصاویر غیرواقعی قرار گیرد، هویت فردی و ملی او میشود.بسیاری از نوجوانان بهتدریج احساس میکنند به اندازه کافی خوب، موفق یا پذیرفتهشده نیستند و این احساس، اعتماد به نفس و رضایت از زندگی را کاهش میدهد.
از سوی دیگر فضای مجازی بستری برای بروز آزارهای روانی و اجتماعی نیز فراهم کرده است. قلدری اینترنتی، تمسخر، توهین، مقایسه شدن، طرد شدن از گروهها و درگیریهای کلامی، تجربههایی هستند که بسیاری از نوجوانان در شبکههای اجتماعی با آن مواجه میشوند. این آزارها آثار مختلفی بر روان نوجوان دارد و میتواند منجر به اضطراب، احساس ناامنی و حتی گوشهگیری شدید شود.
افزایش جرم در میان نوجوانان یا علیه آنان یکی دیگر از نگرانیها در مورد استفاده نوجوانان از فضای مجازی است. انتشار تصاویر و ویدئوهای خصوصی، تهدید، اخاذی، سوء استفاده از اطلاعات شخصی و کلاهبرداریهای اینترنتی از جمله جرایمی هستند که نوجوانان یا قربانیان آن میشوند یا ناخواسته درگیر ارتکاب آن میگردند.تصور نادرست ناشناس بودن در فضای مجازی باعث میشود برخی از نوجوانان پیامهای حقوقی و رفتارهای اجتماعی آنلاین خود را جدی نگیرند، در حالی که ردپای دیجیتال میتواند سالها بعد در آینده تحصیلی، شغلی و… آنها اثر بگذارد.
ریشه آسیبهای فضای مجازی در فقر سواد فضای مجازی
ریشه این آسیبها را میتوان در فقر سواد فضای مجازی جستوجو کرد. سواد رسانهای و فضای مجازی÷ تنها به معنای انجام کار با گوشی یا اپلیکیشنها نیست بلکه شامل شناسایی معتبر، مدیریت حریم خصوصی، درک پیامهای انتشار اطلاعات و کنترل هیجانات در فضای آنلاین است. نوجوانی که این مهارتها را نیاموخته است، در برابر تهدیدهای فضای مجازی بیدفاع خواهد بود.
در این میان، نقش خانواده و مدرسه بسیار کلیدی است. تجربههای جهانی نشان میدهند که همراهی والدین، گفتوگوی بدون قضاوت و تعیین حدود شفاف برای استفاده از فضای مجازی، بسیار کارآمدتر از ممنوعیتهای سختگیرانه است.والدین باید در دنیای دیجیتال در کنار نوجوان باشند، نه در مقابل او. ایجاد توافقنامههای خانوادگی، آموزش مقدماتی و توجه به تفاوتهای فردی نوجوانان، باعث کاهش آسیبهای ناشی از فضای مجازی میشود.
آموزش، کلید گمشده سواد فضای مجازی
علی محمدی، نوجوان و دانشآموز مقطع دبیرستان، در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در شهرکرد اظهار داشت: بهطور میانگین روزانه حدود 5 تا 6 ساعت از فضای مجازی و اینترنت استفاده میکنم.
وی افزود: شرکت در کلاسهای مجازی مدرسه، ارتباط با دوستان و خانواده از طریق پیامرسانها، دیدن ویدئوها، بازیهای آنلاین و گاهی خرید اینترنتی از جمله فعالیتهایی است که در فضای مجازی انجام میدهم و عملاً بسیاری از کارهای روزمره بدون اینترنت برایم دشوار میشود.
این نوجوان با بیان اینکه بیشتر اوقات فراغتش در فضای مجازی میگذرد، گفت: هر وقت بیکار میشوم، یا با دوستانم چت میکنم یا وارد بازیهای آنلاین میشوم. بهنظر من، زندگی امروز نوجوانان بدون اینترنت و فضای مجازی معنا ندارد و بسیاری از فعالیتهای آموزشی، ارتباطی و حتی تفریحی به این فضا وابسته شده است.
محمدی در پاسخ به این سؤال که آیا آموزش اصولی و هدفمندی برای استفاده ایمن از فضای مجازی دیده است، تصریح کرد: تاکنون آموزش مشخص و جدی درباره خطرات فضای مجازی، حفظ حریم خصوصی یا نحوه مواجهه با آسیبها ندیدهام و اطلاعاتم در این زمینه بیشتر تجربی و سطحی است.
در ادامه این گزارش، خانم کریمی، یکی از مادران دانشآموزان مقطع دبیرستان نیز در گفتوگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به دغدغه خانوادهها نسبت به حضور فرزندان در فضای مجازی اظهار داشت: واقعیت این است که بسیاری از والدین، از جمله خود من، آموزش دقیقی درباره نحوه مدیریت حضور نوجوانان در فضای مجازی ندیدهایم و اغلب نمیدانیم چگونه باید بدون تنش و درگیری، فرزندانمان را راهنمایی کنیم.
وی افزود: نگرانی ما فقط زمان استفاده نیست، بلکه نوع محتوا، ارتباطات مجازی، احتمال سوءاستفاده، و تأثیرات روانی فضای مجازی بر فرزندانمان است. با این حال، ابزار و آموزش لازم برای گفتوگوی مؤثر و آگاهانه با نوجوانان در اختیار خانوادهها قرار نگرفته است.
این مادر دانشآموز تأکید کرد: اگر آموزش سواد فضای مجازی همزمان برای نوجوانان و والدین ارائه شود، بسیاری از آسیبها قابل پیشگیری است و خانوادهها میتوانند بهجای برخوردهای سختگیرانه، نقش همراه و هدایتگر داشته باشند.
اعتیاد به فضای مجازی مهمترین چالش نوجوانان
محمدصادق جهانبخش در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در شهرکرد، با اشاره به چالشهای پیش روی نوجوانان در عصر فناوری اطلاعات اظهارداشت: نوجوان امروز به واسطه استفاده از فضای مجازی و رسانههای دیجیتال با 5 چالش اصلی روبه روست که اولین و مهمترین چالش اعتیاد به فضای مجازی است.
پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه افزود: انسان امروز بواسطه خدماتی که فضای مجازی، اینترنت و رسانههای دیجیتال به او میدهد ناگزیر به حضور در این فضا است و این اجبار گاهی اوقات موجب ایجاد نیازهای جدید و کاذب میشود که خروجی آن اعتیاد به فضای مجازی شدهاست که درسالهای اخیر در میان نوجوانان سراسر دنیا بسیار چالش برانگیزتر شده است.
وی ادامه داد: چالش دوم موضوع اخبار جعلی است که بواسطه ترند شدن مسائل و موضوعات مختلف، وایرال کلیپها و وجود ویروس و بازنشر محتوا در فضای مجازی شکل میگیرد که در این زمینه هم نوجوانان یکی از آسیبپذیرترین اقشار هستند.
جهانبخش گفت: نوجوانان بواسطه استفاده بیش ازحد از محتواهای فضای مجازی بیش از دیگران در معرض بمب باران دادههای موجود در این فضا قرار دارند و ممکن است بسیاری از تصمیمات و گزینش ها و انتخابات آنان از اتفاقات فضای مجازی و با دادههای راستی آزمایی نشده و نامعتبر انجام شود که منجر به انتخاب نادرست و حتی خطرناک در موضوعات و وجوه و شئون مختلف زندگی مانند تصمیمگیری اشتباه در موضوع تحصیل، سبک زندگی، مسائل خانوادگی،شخصی، کسب و کار و … میشود.
نوجوانان در معرض بمباران اخبار جعلی
پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه عنوان کرد: کاربری که بیش از حد وابسته به فضای مجازی باشد میتواند تحت تاثیر این فضا قرار گیرد و در نتیجه چالشهای اخبار جعلی و اعتیاد به فضای مجازی چالش سوم به نام بحران هویت را رقم بزند که در موضوعات شخصی، فردی، اجتماعی، اعتقادی و فرهنگی شاهد آن هستیم.
جهانبخش مطرح کرد: نوجوان امروز شناخت دقیقی از هویت ملی و جایگاه خود به عنوان نوجوان و دانش آموز ندارد و ممکن است در مورد الگوهای واقعی و نقش والدین درک مفهومی نداشته باشد و بسیاری از مسائل و پاسخها را به جای پدر و مادری که در دهههای بدون اینترنت نقش راهنما را داشتند از فضای مجازی دریافت کند.
وی ادامه داد: نوجوانان در فضای مجازی درگیر مسائل و مشکلات دیگر اعم از آزار و اذیت، قلدری اینترنتی، تمسخر، مقایسه شدن ، توهین و مجادلههای فضای مجازی در موضوعات مختلف فرهنگی، اعتقادی،ورزشی، سیاسی، قومی، قبیلهای، ملی و محلهای میشوند که منجر به ناامنی روانی برای مخاطب فضای مجازی که نوجوان است میشود.
جهانبخش پنجمین و اصلیترین مسئلهای که امروز باید به طور جدی به آن پرداخت را فقر سواد فضای مجازی برشمرد و گفت: دانستن فرهنگ کاربری و نحوه استفاده از فضای مجازی و آشنایی با امکانات و فرصتها و توجه به آسیبها و مضراتی که فضای مجازی و رسانههای دیجیتال دارد باید به گونهای باشد که این فضا کاملا منفی و بدون دستاورد تلقی نشود بلکه باید با نگاهی صحیح در برابر خطرات تا حد امکان واکسینه و از فرصت بزرگی که در اختیار بشر امروز قرار گرفته استفاده شود.
پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه گفت: امکان حضور با هویت ناشناس و جعلی در شبکههای اجتماعی و پیامرسانها وجود دارد و این اتفاق موجب میشود نوجوان تلقی کند که میتواند با هویت دیگر در فضایی اظهار نظر و کنش و واکنش داشته و برخی از رفتار و گفتار نامناسب را داشته و پستها و موضوعات مختلف را منتشر کند که با شخصیت حقیقی و واقعی فرد مرتبط و همخوان نباشد. فضای فعلی و رسانههای نوین این اتفاق را تشدید میکنند.
عدم توجه جدی به فهم سواد فضای مجازی در نوجوانان
وی ادامه داد: طبق آمارهای اخیر اینستاگرام پرمخاطبترین و مهمترین شبکه اجتماعی در ایران است که با وجود فیلتر بودن و دسترسی محدود، کاربران ایرانی از آن استفاده میکنند. در چنین شبکه اجتماعی که دیده شدن و مقایسه شدن در اولویت قرار میگیرد یا گروههای هواداری نسبت به اینفلوئنسرها و سلبریتیها و گروههای مقابل هم در موضوعات مختلف شکل میگیرد، نوجوان بیش از دیگران احساس آزادی بیش از حد میکند و میپندارد با نگاه هویت جعلی میتواند رفتار و واکنش دیگر داشته باشد که این فضا میتواند منشأ ارتکاب به جرم شود.
جهانبخش با اشاره به اینکه نکته قابل توجه در ارتکاب به جرم نوجوانان در فضای مجازی عدم توجه جدی به فهم سواد فضای مجازی و ردپای دیجیتال برای نوجوان است، تصریح کرد: آموزش فضای مجازی یک آموزش دم دستی در مدارس و مجامعی که نوجوانها حضور دارند است و در نتیجه نوجوان و کاربر فضای مجازی در داخل کشور نمیداند ردپای دیجیتال چیست و در آینده، انتخاب شغل و تشکیل خانواده و …میتواند اثرگذار باشد.
پژوهشگر مطالعات فرهنگی و رسانه افزود: دادههایی که توسط کاربران منتشر میشود و پیگیری رد پای دیجیتال افراد ممکن است منجر به از بین رفتن آبرو و ایجاد محدودیت برای آنها شود. همچنین ممکن است اطلاعات افراد هک شوند، برای پیشگیری و رفع این چالش مهمترین اقدام واکسینه کردن جامعه با آموزش سواد فضای مجازی به نوجوان برای خود کنترلی و به والدین برای تنظیم رفتار شخصی و تنظیم رفتار با نوجوان و تصمیمگیری در سطح کلان حکومتی برای قوانین دقیق مربوط به فرهنگ کاربری است.
جهانبخش با اشاره به تجربیات فعالین حوزه تربیتی و روانشناسی خانواده تشریح کرد: ایجاد یک توافقنامه بین والدین و فرزندان برای تضمین خود کنترلی نوجوان و کنترل آگاهانه والدین بر فعالیت نوجوانان در فضای مجازی راهکار رفع چالشهای نوجوانان در فضای مجازی است، این تجربه بینالمللی و جهانی است و لازم است والدین در استفاده از فضای مجازی نوجوان را همراهی کنند همانگونه که در سایر مراحل زندگی نوجوان را همراهی میکنند به طور مثال وقتی نوجوان در حال آموزش رانندگی است والدین دفعات اول او را همراهی میکنند این همراهی در استفاده از فضای مجازی هم باید اتفاق بیفتد.
ضرورت ایجاد فضای تعاملی بین والدین و فرزندان
وی یکی از چالشهای جدی خانوادههای ایرانی را عدم وجود تعامل گفتوگو محور بین والدین و فرزندان بیان کرد و گفت: خانوادهها آموزش چگونگی گفتوگو و تعامل با نوجوان و فرزندان را ندیدهاند درنتیجه نوجوان دردها و مسائل و معضلات جدی خود از جمله آزار دیدن و تهدید شدن در فضای مجازی را از ترس سرزنش و نوع برخورد والدین مطرح نمیکند و سعی میکند خودش راه چاره پیدا کند.
جهانبخش بیان داشت: برای حل این مشکل باید فضای تعاملی و توافق محور بین والدین و فرزندان رقم بخورد و چارچوب و قوانین استفاده فرزند از فضای مجازی از جمله زمان، مکان و نوع استفاده نوجوان مشخص شود.
وی در پایان عنوان کرد: تعامل گفتوگو محور و همراهی و عدم سرزنش نوجوان حتی در موضوعاتی که شاید از نگاه والدین اشتباه باشد باید وجود داشته باشد زیرا نوجوان به تازگی موضوعی را تجربه میکند که افراد بزرگتر از او قبلاً این مسیر را تجربه کردهاند.والدین باید اگر نوجوان اشتباهی در استفاده از فضای مجازی یا موضوعات دیگر دارد بدون سرزنش او را همراهی کنند تا مسیر درست را بیاموزد.
خبرنگار تسنیم در ادامه گزارش در گفتوگویی با رییس پلیس فتا چهارمحال و بختیاری وضعیت جرایم سایبری و درگیری نوجوانان استان با این موضوع را پیگیری کرده است.
کشف 92 درصدی جرایم سایبری در چهارمحال و بختیاری
بشیر اشراقی در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در شهرکرد با اشاره به اینکه از ابتدای سال جاری تا آذرماه بیش از 92 درصد جرایم سایبری در استان چهارمحال و بختیاری کشف شده است، اظهار داشت: آمار ارتکاب جرم در فضای مجازی در استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته تغییر محسوسی نداشته است.
رئیس پلیس فتا چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه اکثر مجرمین سایبری شناسایی شده در استان خارج از چهارمحال و بختیاری ساکن هستند، افزود: بیشترین جرایم سایبری در استان مربوط به کلاهبرداری اینترنتی در زمان خرید اینترنتی است و بعد از آن برداشت غیر مجاز از حساب اشخاص، مزاحمتهای اینترنتی و دسترسی غیر مجاز به ترتیب جز جرایم سایبری رخ داده با فراوانی زیاد است.
وی با بیان اینکه بیشترین مشکل و جرم فعلی جوانان و نوجوانان در فضای مجازی مربوط به انتشار و به اشتراکگذاری فیلمها و عکسهای خصوصی است، افزود: مجرمان سایبری با سوءاستفاده از اطلاعات خصوصی افراد، اقدام به تهدید و اخاذی از آنان میکنند.
اشراقی با اشاره به آثار ارتکاب جرم در فضای مجازی توسط نوجوانان تصریح کرد: ممکن است سوابق نوجوانانی که در فضای مجازی مرتکب جرم میشوند دچار مشکل شده و در آینده برای آنان تبعات و مشکلاتی به همراه داشته باشد.
رییس پلیس فتا چهارمحال و بختیاری ادامه داد: بسیاری از کودکان و نوجوانان بهویژه دختران علاقهمند به ثبت و نگهداری عکس و فیلم از وقایع زندگی خود در تلفن همراه هستند در حالی که ممکن است گوشی آنها هک شده، مفقود یا سرقت شود و اطلاعات شخصی آنان در اختیار افراد مجرم قرار گیرد و زمینه اخاذی و سوءاستفاده فراهم شود.
وی توصیه کرد: برای جلوگیری از سوءاستفاده عکسها، فیلمها و اطلاعات شخصی در دستگاههای ذخیرهساز مانند هارد اکسترنال منتقل و در محل امن نگهداری شود.
ارتقای آگاهی خانوادهها موجب میشود کودکان و نوجوانان کمتر درگیر جرایم سایبری شوند
اشراقی با بیان اینکه پرونده افراد مرتکب جرایم سایبری به دادسرا ارجاع میشود گفت: بر اساس نوع جرم ارتکابی از سوی مقامات قضایی برای متهمان مجازات تعیین خواهد شد.
رییس پلیس فتا چهارمحال و بختیاری عنوان کرد: پلیس فتا تلاش میکند با ارائه آموزشها و توصیههای لازم پیش از بروز خطا و مشکل برای جوانان و نوجوانان از ورود آنان به این جرایم و تشکیل پرونده قضایی پیشگیری کند.
وی با تأکید بر اهمیت افزایش سواد رسانهای خانوادهها افزود: ارتقای آگاهی خانوادهها موجب میشود کودکان و نوجوانان کمتر درگیر جرایم سایبری شوند و آموزش و پرورش و مدارس نیز نقش کلیدی در آموزش نوجوانان درباره فضای مجازی و آسیبهای آن دارند.
رئیس پلیس فتا چهارمحال و بختیاری گفت: پلیس با آموزش و پرورش استان تفاهمنامهای منعقد کرده و از ابتدای مهرماه همکاران پلیس فتا با حضور در مدارس کارگاههای آموزشی در زمینه فضای مجازی و آسیبهای آن برای دانشآموزان برگزار میکنند.
اشراقی در پایان توصیه کرد: کاربران فضای مجازی هنگام خرید اینترنتی نکات امنیتی را رعایت و به نماد اعتماد الکترونیکی و مجوز کسب و کار فروشگاه اینترنتی توجه کنند و هنگام خرید از سایت های آگهی محور مانند دیوار، شیپور و شبکههای اجتماعی قبل از دریافت کالا و اطمینان از سلامت کالا از واریز وجه به حساب فرد آگهی دهنده خودداری کنند تا گرفتار مجرمان سایبری نشوند.
به گزارش تسنیم، این یک واقعیت است که فضای مجازی بخشی از زندگی امروز و آینده نوجوانان است و حذف آن نه ممکن و نه مفید میباشد، آنچه مهم است، توانمند ساختن نوجوانان برای زندگی آگاهانه در این فضاست که با آموزش سواد رسانهای، تقویت گفتوگو در خانواده، نقشآفرینی مبتنی بر مدارس و تدوین سیاستهای حمایتی و فرهنگی ممکن است و میتوان فضای مجازی را مدیریت کرد و از فرصتهای آن برای رشد و شکوفایی نسل آینده بهرهبرداری کرد.
گزارش از فاطمه قاسمی
انتهای پیام/7540
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0